Artykuł ten spróbuje nam przybliżyć mechanizmy towarzyszące przemocy i agresji, a także zastanowić się nad tym, co robić, gdy dziecko sprawia trudności wychowawcze i przejawia agresję.
Agresja z naukowego punku widzenia
W treściach naukowych agresja rozpatrywana jest jako zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie komuś krzywdy, szkody, bólu bądź straty lub jako napastliwe, gwałtowne zachowanie, które powoduje cierpienie i ból ofiary. Atakiem agresji nazywamy zachowanie mające na celu wyrządzenie szkody, przykrości. Jest to aspołeczny sposób zachowania się, który wynika z wrogich tendencji i chęci szkodzenia innym.
Agresja może przyjmować różne formy, zaczynając od wyładowania nieprzyjemnych emocji, takich jak gniew, złość czy lęk, poprzez łagodne formy takie jak sport, taniec, wrzask, kończąc na ostrych formach takich jak przemoc czynna czyli pobicie ofiary. Akt przemocy wobec drugiej osoby może stanowić natychmiastowe wyładowanie emocji w przypadku np. reakcji na zachowanie kolegi, koleżanki czy dorosłych osób. Może być też wyładowaniem nagromadzonych emocji i jest to sposób na „wylanie” tych emocji na inną osobę. Najczęściej napady agresji są reakcją nieadekwatną do zaistniałych sytuacji, jednak wyładowanie tych emocji może przynieść chwilową ulgę osobie atakującej.
Agresja to również naturalny sposób wyrażania nagromadzonych emocji, takich jak złość, lęk, gniew czy przykrość. W momencie wyładowywania emocji wyrażonego agresywnym zachowaniem obniża się poziom napięcia mięśniowego, co powoduje, że agresja zostaje złagodzona i przemija na jakiś czas. To właśnie wtedy jest odpowiedni moment na przeprowadzenie rozmowy z dzieckiem na ten temat. Wyjaśnienie, co spowodowało takie zachowanie u niego i powiedzenie dziecku, że Takie zachowanie bardzo mi się nie podobało. Nie jest to do końca zbadane, jednak w opinii specjalistów dziecko w wieku przedszkolnym nie krzywdzi innych świadomie, nie wyrządza szkody innym z premedytacją. Agresywne zachowania dziecka są raczej sygnałem nieradzenia sobie z emocjami lub też chęcią zwrócenia na siebie uwagi, a nawet wołaniem o pomoc. Agresja wymaga zajęcia danego stanowiska, konieczne dla nas jako opiekunów/rodziców jest poznanie intencji złego zachowania dziecka i zapobieganie powstawaniu niepożądanych zachowań.
Reguły postępowania według przejawów agresji
W przypadku zachowań agresywnych dzieci w przedszkolu są zapisy w zarządzeniach wewnętrznych dotyczących postępowania kilku etapowego wobec takich zachowań. Zachowania dotyczące agresywnych sytuacji w środowisku domowym również można zminimalizować poprzez wdrożenie reguł i zasad panujących w domu, np. kodeksu domowników. Bardzo ważne są również rozmowy z dzieckiem. Jeśli taka forma współpracy z dzieckiem nie wystarczy, należy sięgnąć po pomoc specjalisty czyli zgłosić się z problemem do psychologa dziecięcego bądź rodzinnego jeśli problemy z agresją mają głębsze podłoże niż tylko nieradzenie sobie z emocjami dziecka.
Wskazówki do pracy z agresywnym dzieckiem
Najważniejszym aspektem jest to, aby starać się poznać i zrozumieć podłoże niepożądanych zachowań. Następnie dawać jasne krótkie polecenia, komunikaty oraz dostrzegać pozytywne zachowania dziecka, chwalić za najdrobniejsze postępy. Musimy jako rodzice/opiekunowie budować relacje z naszymi dziećmi oparte na zaufaniu i szacunku. Kolejna ważna kwestia dotyczy konsekwencji w działaniu. My dorośli musimy być słowni w swoich decyzjach. Najczęstszy błąd jaki popełniamy to np. Masz zakaz na bajki/tablet/ słodycze do końca dnia przez swoje zachowanie. A co robimy gdy sytuacja się uspokoi, dziecko przyjdzie, przytuli się przeprosi?? : Dobrze weź sobie cukierka, oglądnij bajkę, ale tylko jedną. Nie, nie, nie!!! Absolutnie nie. Wtedy dajemy przyzwolenie na takie zachowania. Jeszcze w ten sam dzień lub na następny dziecko zrobi dokładnie to samo, bo będzie wiedziało, że i tak nie poniesie żadnych konsekwencji. Na pewno niepodważalne i niebywale ważne jest okazywanie takiemu dziecku zainteresowania, ciepła i czasu. Może się okazać, że jeśli naprawdę znajdziemy czas dla naszych dzieci i codziennie poświęcimy im chociaż 30minut na zabawę tylko z nimi i spędzanie czasu bez telefonów, tabletów i ekranów to problemy same znikną i dziecko wyciszy się i nie będzie przejawiać zachowań agresywnych. Pomocne w radzeniu sobie z opanowywaniem emocji mogą też być bajki terapeutyczne obecnie ogólnodostępne dla wszystkich. Celem tych bajek jest wyciszenie, zredukowanie napięć emocjonalnych. Poprzez świat fikcji dziecku łatwiej jest zrozumieć swoje zachowania i emocje.
Warto jeszcze raz podkreślić, że agresja, gniew i złość to reakcje emocjonalne, które są odpowiedzią na jakiś bodziec. Dlatego należy przyjrzeć się uważnie sytuacji i postarać się zrozumieć tego typu zachowania, aby pomóc przede wszystkim dziecku, ale również sobie jako opiekunowi/rodzicowi. Nie karać takich zachowań, nie oceniać i przede wszystkim nie ignorować ich. Należy uczyć dziecko rozumienia stanów emocjonalnych i uświadamiać mu jakie niosą za sobą konsekwencje zachowań agresywnych dla niego i otoczenia.

Opracowała:
Joanna Jelonek

Źródło:
Przewodnik Bliżej Przedszkola, nr 3.210/2019