Dorośli, opiekując się dzieckiem, wpływają na kształtowanie jego poczucia własnej wartości. Oznacza to, że zasługuje, ma prawo, może być słuchane i traktowane poważnie, nawet jeśli ma dopiero parę miesięcy lub parę lat. Nie oznacza to oczywiście, że należy aprobować każde zachowania dziecka czy też spełniać jego wszystkie życzenia. Chodzi tutaj o to, aby akceptować uczucia dziecka oraz dostrzegać i rozpoznawać jego potrzeby. Zatem kiedy chwalimy dziecko słowami „jesteś ważny” , nie oznacza to, że inni się nie liczą, że każde życzenie zostanie zaraz spełnione, że nigdy nie spotka dziecka niepowodzenie, frustracja, że nigdy nie poniesie konsekwencji swoich zachowań czy wyborów.
Dziecko, które doświadcza bycia ważnym dla rodziców lub opiekunów ma poczucie bezpieczeństwa, poczucie własnej wartości, poczucie pewności siebie. To znaczy, że wie co czuje, co myśli i czego potrzebuje. Na tej podstawie dziecko buduje obraz siebie i świata, w którym żyje. To decyduje o inteligencji emocjonalnej dziecka. Daniel Goleman w swojej książce pt. „Inteligencja emocjonalna” tłumaczy, że na inteligencje emocjonalną składają się takie kompetencje, jak znajomość własnych emocji, kierowanie emocjami, zdolność motywowania się, rozpoznawanie emocji u innych i podtrzymywanie związków w innymi. Znajomość własny emocji oznacza rozumienie tego, co odczuwamy, podejmując różne życiowe decyzje. Kierowanie emocjami to umiejętność radzenia sobie z przykrymi emocjami, odzyskiwania równowagi emocjonalnej po doświadczeniu sytuacji przykrych. Zdolność motywowania się polega na podporządkowaniu emocji określonym celom życiowym, co pozwala nam na osiąganie sukcesów w różnych dziedzinach życia. Rozpoznawanie emocji, czyli empatia pozwala na dobry kontakt z innymi ludźmi.
Pochwała może być narzędziem dla osoby dorosłej, które posłuży do pokazania dziecku, że jest ważne, że liczy się to co czuje, co myśli i czego potrzebuje. Dziecko tez może mieć rację, a dorosły przecież też może się mylić. Ważne jest, aby dorosły potrafił przyznać się przed dzieckiem do swoich błędów i przeprosić je, jeśli wyrządzi mu krzywdę lub przykrość. Pochwała może mieć też złe skutki na rozwój osobowy dziecka. Dzieje się tak, kiedy używamy jej do tego, aby manipulować drugą osobą lub chcemy kształtować w niej wyuczoną bezradność, czyli zależność od innych. Jeśli intencją chwalącego jest zdobycie sympatii i zaufania osoby chwalonej w celu wpływania na jej decyzje i zachowanie, a treść pochwały jest sprzeczna z tym, co faktycznie myśli osoba chwaląca wówczas jest to pochwała szkodliwa. Kolejnym przykładem złej pochwały jest sytuacja, w której pochwała staje się jedynym motywatorem działania dla dziecka lub wręcz wzorem reagowania dla malucha. Dziecko wtedy nabiera przekonania, że nie jest w stanie samodzielnie podjąć decyzji w sprawie określonego działania i polega tylko na informacji od osoby chwalącej. Nie wpływa to na prawidłowy rozwój emocjonalny dziecka. Samoocena dziecka zaczyna zależeć wyłącznie od ocen innych. Dziecko staje się wtedy bardzo wrażliwe na ocenę, co może powodować, że będzie starało się zawsze uprzedzać i odgadywać oczekiwania innych osób oraz zachowywać się w taki sposób, aby uniknąć krytyki lub negatywnej oceny. Towarzyszy to brakowi wiary we własne możliwości, lękowi przed niepowodzeniem, uległości, również w wieku młodzieńczym i dorosłym życiu.
Jak mądrze chwalić dzieci?
1. Intencją chwalącego jest, aby jego pochwała służyła dobru i rozwojowi dziecka.
2. Pochwała musi być szczera.
3. Pochwała jest adekwatna do sytuacji.
4. Pochwała nie może odnosić się wyłącznie do efektu – chwalimy wysiłek, intencje, postępy.
5. Pochwała powinna być informacją zwrotną niż nagrodą.
6. Dobra pochwała powinna być opisowa, np. Widzę, że twój rysunek ma wiele kolorów. A nasz pies ma taki sam ogon jak w rzeczywistości. I pamiętałaś/eś o ulubionym fotelu mamy.
7. Pochwała jest spójna – język niewerbalny jest zgodny z treścią pochwały.
Dobre i przemyślane chwalenie to jeden ze sposobów wyrażania uczuć wobec dziecka i budowania z nim więzi. Pochwała stanowi o prawidłowym rozwoju emocjonalnym dziecka. Narzędzie to pozwala okazywać dziecku, że jest dla nas ważne, mamy dla niego czas na wspólną zabawę czy rozmowę.
Jesteś ważny – to znaczy, że Cię kocham.
Jesteś ważny – to znaczy, że mi na Tobie zależy.
Jesteś ważny – to znaczy, że patrzę na Ciebie i widzę Cię.
Jesteś ważny – to znaczy, że słucham Ciebie i słyszę Cię.
Jesteś ważny - to znaczy, że twoje uczucia i potrzeby są ważne.
Źródło: Przewodnik Bliżej Przedszkola nr 1.208/2019, pod red. R. Halik, M. Stasińska, M. Majewska, N. Łasocha, A. Czeglik s. 20-22