Lateralizacja jest to stronność, czyli dominacja narządów ruchu podczas pracy kończyn górnych i dolnych oraz narządów zmysłów oczu i uszu. Lateralizacje ustala się również w zakresie dominacji pracy półkuli mózgowej. Jeśli lateralizacja jest prawostronna to dominuje półkula lewa mózgu, jeśli lateralizacja jest lewostronna to dominuje prawa półkula mózgu.

Proces lateralizacji rozwija się już w okresie niemowlęcym. Badania jednak nie wykazują różnic w zakresie preferencji jednej z rąk do 6 miesiąca roku życia. Od 7 miesiąca życia dziecka jedna z półkul mózgowych zaczyna przejawiać przewagę czynnościową i wtedy widać u dziecka ze chętniej posługuje się prawą lub lewą ręką. Między 2 a 3 rokiem życia można zaobserwować zanik przejawów lateralizacji kończyn górnych, ponieważ doskonali się wtedy umiejętność chodzenia i biegania, która angażuje jednocześnie dwie półkule mózgowe. Gdy czynność chodzenia staje się umiejętnością zautomatyzowaną, dziecko zaczyna wyraźnie preferować jedną z rąk. Dopiero w wieku 6-7 lat ustala się dominacja jednej z rąk. Lateralizacja pozostałych narządów ruchu wykształca się do 12-14 roku życia.

Rodzaje lateralizacji:

• lateralizacja jednorodna – gdy występuje dominacja prawostronna oka, ręki, nogi i lewej półkuli mózgu lub lewostronna ręki, nogi, oka i prawej półkuli mózgu,
• lateralizacja niejednorodna- składa się na nią lateralizacja skrzyżowana, która występuje, gdy przewaga narządów ruchu i zmysłów jest po obu stronach ciała np. praworęczne, lewooczne,
• lateralizacja nieustalona (słaba)- występuje wtedy, gdy nie ma ustalonej dominacji narządów ruchu i zmysłów, np. oburęczność, obuoczność.

Lateralizację sprawdza się dopiero od 3 roku życia dziecka. Kiedy dzieci zaczynają pisać litery w przedszkolu, często piszą ich lustrzane odbicie. Nie jest to jednak powód do zmartwień jest to normalne i wynika z niedojrzałości w zakresie orientacji w przestrzeni. Jeśli w pierwszej klasie dzieci nadal utrzymują taki sposób pisania może to być powód do niepokoju. Wtedy powinno się porozmawiać z psychologiem/pedagogiem. U dzieci, których zdiagnozowano w późniejszym wieku dysleksję, występuje lateralizacja niejednorodna najczęściej skrzyżowana. Tym dzieciom należy się bacznie przyglądać i dawać pomoc w formie dodatkowych ćwiczeń.

U dzieci, które mają opóźniony rozwój lateralizacji, może się to w znaczący sposób przekładać na różne umiejętności. Specjaliści zwracają uwagę na trudności w różnicowaniu prawej i lewej strony, w orientacji w schemacie ciała, problemy z orientacja w przestrzeni lub trudności z koordynacją wzrokowo- ruchową. Wymienione trudności mogą przejawiać się w problemach w nauce pisania i czytania. Mogą również powodować problemy w odzwierciedlaniu figur geometrycznych lub rysowaniu figur symetrycznych.

Opracowała : Joanna Jelonek

Źródło: Przewodnik Bliżej Przedszkola nr 12.219/2019, pod red. R. Halik, M. Stasińska, M. Majewska, N. Łasocha, A. Czeglik s. 19-21